Symbolika i znaczenie chleba w dawnej kulturze Słowian

Czasy współczesne. Na forach i portalach internetowych, oprócz przepisów na chleb, można się natknąć na debaty o wpływie chleba na nasze zdrowie i szczupłą sylwetkę. Na sklepowych półkach przebieramy różne gatunki chleba, często narzekając na jego niedoskonałości. Niekiedy przy okazji ślubu, na nowożeńców czeka weselny chleb. Tak jest dziś, a jak to wyglądało kiedyś?

Chleb Słowian w dawnych czasach to nie tylko codzienne pożywienie. To również bogata symbolika i estyma, mająca odzwierciedlenie w codziennym życiu. Chleb Słowian to przede wszystkim symbol dobrych obyczajów i gościnności. Przybywającego gościa, oprócz tradycyjnych form grzecznościowych, witano oświadczeniem, że czeka na niego „chleb z solą i dobrą wolą”. Jeżeli zaś chodzi o pożegnanie gościa, to gospodarz na znak przyjaźni łamał się z nim kawałkiem chleba.

Do dobrych obyczajów należało dzielenie się chlebem upieczonym z nowego żyta. Takie chleby otrzymywali osoby zajmujące poważne stanowiska, czyli wójt, przeor, pleban lub osoba wówczas panująca, która otrzymywała najpiękniejszy bochen na złotym półmisku. Nie zapominano również o służbie. I tak na Podhalu obdarowywano bochenkiem chleba odchodzącego z pracy parobka. Normalnością były wspólne żniwa. I tak chleb upieczony z mąki z pierwszego zmielonego ziarna na Śląsku Opolskim zwany był „żniwnym”. Obdzielano nim pomagającym przy żniwach sąsiadom. Częstym zwyczajem było też wspólne pieczenie chleba przez dwie lub trzy sąsiadki. W wielu wsiach łowickich przeznaczano z każdego pieczywa do podziału miedzy sąsiadami jeden bochen chleba i bułki. Chleb dzielono na tyle części, ilu sąsiadów chciano obdarować, łącznie z liczbą dzieci w każdej rodzinie. Zwyczaj ten był wyrazem wzajemnej życzliwości, pamięci i chęci rewanżu.

Chleb Słowian to również symboliczne połączenie się ze zmarłymi. Zaduszki to był czas, w którym chleb bywał kładziony na grobach bliskich zmarłych lub przy przydrożnych krzyżach. Rozdawano go również sługom kościelnym. Przez cały rok pamiętano również o ubogich, rozdając im pieczywo i inne produkty. Chleb Słowian to także symbol radosnych wydarzeń takich jak święta religijne, wesela i chrzciny. W trakcie tych ostatnich, buzię ochrzczonego niemowlęcia przykładano trzykrotnie do pięknie wypieczonego bochna chleba. Miało to oznaczać, że taki chleb będzie mu towarzyszył całe życie.

Chleb dawnych Słowian to symbol bogatej i ciekawej, ale też trudnej historii życia tamtych ludzi. Pokazuje ona przywiązanie do tradycji, szacunek dla pożywienia i trud włożony w codzienną ciężką pracę.